در مورد جشن چهارشنبه سوری ؟ !
کورش نیکنام، موبد زرتشتی و پژوهشگر در آداب و سنن ایران باستان، عقیده دارد
که چهارشنبه سوری هیچ ارتباطی با ایران باستان و زرتشتیان ندارد و شکل گیری این مراسم را پس از حمله اعراب به ایران می داند. او در این باره می گوید: "ما زرتشتیان در کوچه ها آتش روشن نمی کنیم و پریدن از روی آتش را زشت می دانیم.
در مورد جشن چهارشنبه سوری ؟ !
کورش نیکنام، موبد زرتشتی و پژوهشگر در آداب و سنن ایران باستان، عقیده دارد
که چهارشنبه سوری هیچ ارتباطی با ایران باستان و زرتشتیان ندارد و شکل گیری این مراسم را پس از حمله اعراب به ایران می داند. او در این باره می گوید: "ما زرتشتیان در کوچه ها آتش روشن نمی کنیم و پریدن از روی آتش را زشت می دانیم.
" با اين نگاه كه هر روز ماه در ايران باستان، نامي داشته و چيزي به نام شنبه، يكشنبه... چهارشنبه و... رايج نبوده است، میتوان عنوان «چهارشنبه سوری» را عنوان و فرنامي دانست كه پس ازتازش تازيانو چیرگیشان بر ایران، اين جشنِ آتش، بدان نامور شده است.
آوردهاند كه در سالی، واپسينروز پنجه، كه ايرانيان همزمان با آن، آتش برپا ميداشتند،برابر شد با روز چهارشنبه.تازيان چهارشنبه را بدیمن میدانستند و ایرانیان که به برپایی آیینهایشان استوار بودند برای این که اعراب،سدي بربرپایی جشنشان نشوند، گفتند که با برپایی اين جشن در چهارشنبه ميخواهندبديمني این روز را با جشن و شادی از خود دور کنند و اینگونه آتشافروزيواپسين روز پنجه بدل شد بهآتشافروزي واپسينچهارشنبهی سال یعنیواپسين چهارشنبهی پیش از نوروز."
چهارشنبه سورییکی ازجشنهای ایرانیاست که در شب آخرین چهارشنبه سال (سهشنبه شب) برگزار میشود.
درشاهنامه فردوسیاشارههایی درباره بزم چهارشنبهای در نزدیکینوروزوجود دارد که نشان دهنده کهن بودن این جشن است. مراسم سنتی مربوط به این جشن ملی، از دیرباز درفرهنگسنتی مردمان ایران زنده نگاه داشته شدهاست.
واژه «چهارشنبهسوری» از دو واژهچهارشنبهکه نام یکی از روزهای هفتهاست وسوریکه به معنی سرخ است ساخته شدهاست. آتش بزرگی تا صبح زود و برآمدن خورشید روشن نگه داشته میشودکه این آتش معمولا در بعد از ظهر زمانی که مردم آتش روشن میکنند و از آن میپرند آغاز میشود و در زمان پریدن میخوانند:«زردی من از تو، سرخی تو از من»در واقع این جمله نشانگر یک تطهیر و پاکسازی مذهبی است که واژه «سوری» به معنی «سرخ» به آن اشاره دارد.به بیان دیگر شما خواهان آن هستید که آتش تمام رنگ پریدیگی و زردی، بیماری و مشکلات شما را بگیرد و بجای آن سرخی و گرمی و نیرو به شما بدهد. چهارشنبهسوری جشنی نیست که وابسته بهدینیا قومیت افراد باشد و در میان عموم ایرانیان (بجز زرتشتیان) رواج دارد.
امروزه در شهرهای سراسر جهان که جمعیت ایرانیان در آنها زیاد است،آتشبازیو انفجار ترقهها و فشفشهها نیز متداول است.در سالهای اخیر، رسانههای ایران توجه بیشتری به خطرات احتمالی ناشی از این مواد نشان میدهند.
البتهمراسمی که امروزه برپا میشود به طوری کلی متفاوت با آن روزگار است چون از نظر زرتشتیان آتش نماد مقدسی است و پریدن از روی آن به نوعی بیاحترامی به آن نماد تلقی میشود.جشن آتش در واقع پیش درآمد جشننوروزاست که نوید دهنده رسیدنبهارو تازه شدن طبیعت است. از نظر زرتشتیان پریدن از روی آتش بیحرمتی به آتش است.
برخی از رسومات این روز
كوزهشكني
پس از پایان آتشافروزي، هر خانواده، کمی زغال به نشانهی سياهبختي، كمي نمك به نشانهی شورچشمي، و سكهای به نشانهی تنگدستي در كوزهاي سفالين مياندازند و هر تن، كوزه را دور سر خود ميچرخاند وواپسين تن، كوزه را بر بام خانه برده و آن را به كوچه پرتاب ميكند و ميگويد: «درد و بلاي خانه را ريختم توي كوچه» و این چنین این نشانههای تیرهبختی را از خود و خانواده دور میکنند.
قاشقزنی
زنان و دختران قاشقی با کاسهای مسین برمیدارند و شبهنگام برابر هفت خانه میایستند و بیآنکهسخني بگويند پیدرپی قاشق را بر کاسه میزنند، صاحب خانه که میداند قاشقزنان نذر و حاجتی دارند، شیرینی یا آجیل، در کاسههایشان میگذارد. اگر قاشقزنان در قاشقزنی چیزی به دست نیاورند، از برآمدن آرزوي خود ناامید میشوند.
آجیل چهارشنبهسوری
در گذشته افرادی که نذري داشتنددر شب سوري، آجیل ٧ مغز به نام «آجیل چهارشنبهسوری»، را میان آشنایانشان پخش میکردند و میخوردند، امروزه این آجیل از تنقلات چهارشنبهسوری است و جنبهی نذرش را از دست داده است.
فالگوش ایستادن
کسانی که آرزویی دارند در این شب نیت میکنند و از خانه بيرون ميروند و در سر گذری ميايستند و به سخن رهگذران گوش میدهند، اگر سخنانی دلنشین از ایشان بشنوند، امیدوار میشوند به برآورده شدن آرزویشان و اگر سخنان تلخ بشنوند، این گونه ميپندارند که در این سال به آرزویشان نمیرسند.
آش چهارشنبهسوري
کسانی که بيماری داشتند و یا آرزویی در دل، برای بهبود بیمارشان و یا برآمدن آرزویشان «آش ابودردا»، نذر ميكردند و در اين شب ميپختند و از آن آش به بیمار میخوراندند و باقی را میان تهيدستان پخش میکردند.
چک و دوله
در شماري از روستاهای زرتشتینشین یزد، پس از برگزاری آیین سوری، آیین «چک و دوله» برگزار میشود. این گونه که یک دولچه(سطل) برمیدارند و درون آن کمی آب همرا با آویشن و برگ سبز میریزند و هر كسکه آنجا هست چیزی از خود مانند انگشتر و یا چیزهای دیگر را درون آن میاندازد، پس از آن روی دولچه را با پارچهای سبز میپوشانند و یک دختر نابالغ را میان خود نشانده و این دولچه را به دستش میدهند. دخترک یکی یکی اشیا را در مشت خود پنهان میکند و بیرون میآورد و یکتن دیگر دو بیتیهایی را میخواند و پس از خواندن دو بیتی دخترک شی را نشان میدهد و صاحب آن با توجه به شعر خوانده شده به نیت و تعبیر خود میرسد.
برگرفته از
fa.wikipedia.org
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
سرنشین انجمن موبدان از چهارشنبه سوری می گوید
موبد دكتر اردشیر خورشیدیان
۲۸ اسفند ۱۳۸۶
چهارشنبه سوری
بنام خداوند جان وخرد
حضارگرامی : اندیشمندانو فرزانگانایران دوست و انسانیت گستر
با سپاس از« کانون علمی پژوهشی مهندسین تحول کیمیا» به سرنشینی جناب آقای هومن سادات کیایی که از انجمن موبدان تهران و هم میهنان زرتشیرسما دعوت نمودید تا دربرگزاری این آیین باستانی شرکت کنیم، و درشادی وخورسندی شماودیگرفرزندان فرهیخته این مرزوبوم اهورایی، شریک گشته ، به هم دلی وهم روانی بیشترنائل شویم.
وباپیشکش درود بی کران به همه افرادی که دربرگزاری اینجشن فرخندهآتش عشق ونورامید «چهارشنبه سوری» درمحیطی سالم وشادودوستانه یاری رسان بوده اند.و با سپاسگذاری از گرامی هم میهنان نیک اندیش و خانواده های فرهیخته وفرهنگ دوست شرکت کننده دراین مجلس باشکوه و پراز شورودانش ونوروسرور.
3745 سال پیش اشوزرتشت به وحدت وجود پی برد ودریافت که خداوند یکتا وبی همتا، اهورا(هستی بخش ) مزدا (ابردانا) وشیدان شید (نورالانوار)است ودرهمه پدیده های گیتی درتجلی می باشد.پیامبرایرانی دریافت که جهان ازدوبخش گیتوی ومینوی درست شده وهنجاری دقیق وهمیشگی برآن حاکم است که «اشا» نامید. قرنها بعد باوربه «اشا» (راستی وپاکی وعشق اهورائی) توسط ایرانیان به «عشق » تعبیروتفسیرشد وفرهنگ « اشراق و وحدت وجودایرانی» را به وجود آورد.که خود داستانی شیرین وجداگانه دارد.
کشف ومهارآتش توسط ایرانیان دردوران اسطوره ای هوشنگ شاه ، جهشی بسیاربزرگ وافسانه ای درپیشرفت و تکامل مللبوجود آورد. با وجود آتش، خانه ها گرم وروشن شد وغذای پخته خوراک انسان گردید. وآرام آرام نخست فلزات آزاد،مانند طلا ومس و بعدها آهن ودیگرفلزات کشف واستخراج گردید. صنایع گوناگون مانند شیشه گری وپارچه بافی وسفال گری وقالی بافی وغیره پدیدارشدو....به گونه ای که امروزه شاهد هستیم که هرچه دراطراف خود بنام «تمدن وپیشرفت » میشناسیم ،ازاین میکروفون گرفته تا لباس وظروفی که دراطراف خود میبینم، بدون استثنا، دریک مرحله ازشکل گیری خود درپروسه تولید، از«آتش»گذشته اند.
ایرانیان به این حقیقت پی برده بودند که ازبین هزاران پدیده وموادی که درطبیعت وجود دارد. چهاربخش آن، یعنی «آب وباد وخاک وآتش» ازعناصراصلی میباشند که به اینها چهار«آخشیج » نام نهادند.وبه این باور رسیدند که اگراین چهارآخشیج پاک نگاه داشته شوند، سایربخش هاوچیزهای موجود درطبیعت، پاک نگاه داشته خواهد شد. ازاین رو گرامی داشت این چهارآخشیج را ازمهمترین وظیفه زرتشتیان وآلوده کردن آنها را گناهی بزرگ دانستند.این باور موجب شد که ایرانیان ازنخستین بنیان گذاران دانش بهداشت ودانش پزشکیدرجهان باشند. درحالیکه بیش ازصد سال نیست که جهان به این حقیقت رسیده است.
جالب تراینکه دراوستا آموزش داده شده که سه آخشیجنخست یعنی آب وباد وخاک «مادی» بوده وآخشیجچهارم یعنیآتش «مینوی » میباشد.وسه عنصرنخست آب وباد وخاک، زمانی قابل استفاده است که از عنصر مینویچهارم یا «آتش» یعنی نوروگرمای لازم برخوردارباشند.
اشوزرتشت قبله یا پرستش سوی زرتشتیان را «نور» قرارداده است وآتش رانماد «اشا » (راستی وپاکی وعشق اهورایی ) میداند. پیامبرایرانی آتش موجود درآتشکده های پیروان آیین مهر را با آتش 16 صنوف گوناگون (آهنگرومسگرو نانوا وزرگروغیره) مخلوط نمود وبصورت پرچمی مقدس درآورد.بگونه ای که همه صنوف گوناگون شهرازهردین ومذهب ونژاد وفرقه ای که باشند، میدانستند ومیدانند که زمانی که ازجلو آتشکده زرتشتیان رد میشوند، پاره ای ازپرچم آنها دراین مکان سپندینه (مقدس) موجود می باشد.
درباورزرتشتی ، جامدات جسم دارند وگیاهان جسم وجان . وحیوانات جسم وجان وروح . وهمه موجودات ازذره ای ازذات پاک اهورامزدا به نام « فروهر» برخوردارمیباشد. («فََر»یعنی فره ایزدی و«وَهَر»یعنی پیش برنده). و انسان بابرخوردارشدن ازدونیروی بسیارشگفت انگیز«منه (خرد )» و«دائنه ( وجدان) » ازسایرموجودات برتر آفریده شده وبه راستی اشرف مخلوقات می باشد. براین اساس انسان میتواند با تکیه برخرد همه قوانین حاکم بر طبیعت را بشناسد وهمه نارسایی های جبری موجود درطبیعت را با اختیارخویش به رسایی تبدیل نماید. وهمه پدیده های عالم را درتراز «خرد» و«وجدان» موردسنجش قراردادهوبامیانه روی ، راه نیک را ازبد تشخیص و جداکرده و با آزادی کامل انتخاب نماید. ایرانیان باستان باورداشتند که روزچهارم پس ازمرگ «روان » ازبدن جدا میشودودردادگاه اهورایی دربرابرچهارایزد «مهروسروش ورشن واشتاد» محاکمه میشود وپس از گذراز «چینود پُل» در«وهیشتم مینیو» (بهشت یا بهترین جایی که درتصورمیگنجد)و«اچیشتم مینیو» (دوزخ یاخانه دروغ ) جای میگیرد و«پادافره»اعمال خویش رادریافت میکندوپس ازسی سال ، به مکانی بنام «گروسمان (خانه سراسرنورو سرود)» بازمیگردد.«فروهر» نیزکه دردرازای زندگی، راهنمای انسان بسوی تعالی وتکامل بوده است، پس ازمرگ به اصل خویش یعنی اهورامزدا بازمیگردد.
گاهنامه زرتشتیان 12 ماه سی روزه ویک گاه پنج روزه دارد وبرهرروزنامی ایزدی (ستودنی ) گزارده شده است .وهرروزکه نام روزبانام ماه برابرشود را جشن میگیرند. ایرانیان باستان براین باوربودند که روان وفروهر نیاکان ازده روزپیش ازتحویل سال نوبه میان بازماندگان خود می آیند و درماه فروردین میهمان ما می باشند.ازاین رو از چند روزمانده به عید، به خانه تکانی می پرداختند وشیرینی های خوشمزه تهیه میکردند وکینه و دشمنی هاراازخود دورمینمودند ودرپاکی تن وروان خویش کوشش مینمودند. نامگذاری نام ماه نخست سالبنام فروردین نیزبراساس این باوربوده است.
در شب تحویل سال نو، هفت سینی ازنمادهای هفت جاودانه یا «هفت امشاسپنتدان» را بر سرسفره میگذارند. انسان وکتاب آسمانی، نماد «خداوند یکتا وبی همتا » . شیروتخم مرغ، نماد «وهومن (نیک منشی)» . آتش وشمع وچراغ، نماد «اشا(راستی وپاکی وعشق به اهورامزداخدای یکتا وبی همتا)». سکه و فلزات، نماد «شهریور(شهریاری برخویش وتسلط برنفس)».زمینی که برآن سفره می گسترانیم ومیوه جات، نماد« سپندارمزد (اسفند یعنی مهروفروتنی )».آب ، نماد «خرداد (دانش اندوزی تارسیدن به رسایی )»وگل وگیاه، نماد «اَمُرداد (بی مرگی وجاودانگی )» می باشد.بانوان ایرانی برحسب سلیقه خود، نمادهایی ازسایرنیکی ها وخوبی ها نیزبرسرسفره نوروزی میگذارند که هرکدام اندیشه ای بزرگ ودانشی ژرف درخود دارد.
اززمانهای بسیاردورتاکنون، دربین ایرانیان رسم است که شب سال تحویل باتنی پاک و دلی آکنده ازمهربا پوشیدنلباس نو وچیدن هفت سین با شرح بالا برپشت بام، مقداری هیزم تهیه کرده وزمانی مانده به روشن شدن هوا، با آتش افروزی وسرودن بخشی ازکتاب مقدس، به استقبال آغازسال نوباستانی وبهار میروند وفروهرهای نیاکان را گرامی میدارند. این رسم زیبا وباشکوهپس ازاسلام به روز چهارشنبه موکول شده وبه خیابان ها کشیده شده است.که هنوزدربسیاری ازجاها ازجمله درکردستان وبخش هایی ازافغانستان وتاجیسکتان وآذربایجان به همان صورت «آتش پشت بام کردن شب سال نو» باقی مانده است.انتخاب چهارشنبه را بسیاری از دانشمندان تاریخ دان ، روزمرگ متوکل خلیفه عباسی میدانند که بشدت دشمن فرهنگ ایرانی به ویژه بزرگان شیعه بود.
(این مطلب درروزنامه اطلاعات تاریخ دوشنبه24اسفند 1383 به دقت توضیح داده شده است . که توجه شمارابه آن جلب مینمایم.)
درباورایرانی «آتش» نماد«اشا» یعنی راستی وپاکی وعشق است. پس بایستی همانند چهارآخشیج دیگرمقدس شناخته شده و گرامی داشته شود وپلید کردن آنها را درهرشرائطی گناهی بزرگ بدانیم.جشن چهارشنبه سوری جشن به استقبال رفتن فروهرهای نیاکانی وهرآنچه فره ایزدی وراستی وپیشرفت نامیده میشود، می باشد. آتش پلیدی هارامی سوزاند. همواره بسوی بالا میرود وگرما ونورمی افشاند وبرشادی ها می افزاید وبدی ها وکژی ها وناراستی ها را به ما شناسانیده ، شوروعشق می آموزد و می گستراند.پس چه بهترکه با درک این همه حقایق راستین، بیش ازپیش به آیین های نیاکانی ازروی شناخت باورمند بوده وبا پای بندی کامل به اجرای درست ودقیق آیین ها، برشکوه جشن هابیافزاییم .
درفرهنگ ایرانی جشن از ریشه «یسن» به مفهوم ستایش خداوند یکتا وبی همتا می باشد و چهار آخشیج ازجمله آتش مقدس است.پس بایستی این چهارراپاک نگاه داشت تا جهان به ناپاکی ها آلوده نگردد ، و نباید آتش را با هیچ گونه مواد آتش زایی که خطرزا یا آلوده کننده است ، پلید نمود وبه محیط زیست ودیگرانسانها وموجودات سود رسان دیگر ، زیانرسانید.
همه پیروان ادیان الهی خداوند را«شیدان شید»یا(نورالانوار) می شناسند ودرهنگام نماز، چراغی یا شمعی را روشن میکنند. احترام به آتش وآتش بازی سالم توام باشادی معقول درمیان همه ملل جهان گرامی می باشد. ایرانیان به هنگام روشن شدن چراغ صلوات میفرستد واجاق گرم وروشن را برای دیگریارانشان آرزو می نماید.
ایرانی بافرهنگ، درشب چهارشنبه پیش ازتحویل سال نو با برافروختن آتش، به استقبال بهار وفروهرهای نیاکانی می رود. به سوروجشن می پردازد وخداوند بزرگ را ازنعمت هایی که دراختیارش قرارداده است سپاسگذاری می نماید.ایرانی همه جشن ها را با شادی توام باعشق وفروتنی ومهرودوستی برگزارمیکند وازهمه ناشایست ها به راستی پرهیزمی نماید.براستی چرا ؟! ما ایرانیان که ازبنیان گذاران این فرهنگ انسانی وسازنده بوده ایم باانداختن اجسامی همچون آمپول وکپسول گاز وبمب های دست سازدرآتش ، هم برضد فرهنگ متعالی خود عمل کرده وهم این عنصرمقدس راآلوده کنیم؟وهم موجب آسیب رسانی به خود ودیگران گردیم.؟واین جشن بسیارزیبا وفرح انگیز وروح افزا را به فاجعه تبدیل نماییم.؟!
اجرای هرآیینی باید ازروی درک درست واحساس مسئولیت باشد. چهارشنبه سوری جشن به استقبال رفتن نوروز باستانی،این گرامی ترین ودقیق ترین وانسانی ترین جشن تاریخ بشراست. جشن گرامی داشت دانش و نوروعشق وشوروآغازدوباره رویش وزایش وسازندگی است. بیاییم همه گرامی آیین های نیاکانی را دریابیم وبا خردمندانه ترین روش برگزار کنیمتا هم خود لذت ببریم و بهره مند شویم وهم ازشادی دیگران خورسند گردیم وهم برمهرو عشق وراستی وپاکی بیافزاییم .بیاری خدا .
درپایانفرارسیدن نوروزباستانی را خجسته باد گفته، سالی سرشارازتندرستی وشادکامی وپیروزی را برای شما باشندگان دراین مجلس باشکوه وهمه ایرانیان فرهنگ دوست وراستی گستر درهرکجای جهان که باشند، ازدرگاهخداوند بزرگآرمان می نمایم.
امید است سال جدید برای کشورایران وهمه آحاد ملت وهمه دولت مردان واداره کنندگان راستین این سرزمین اهورایی، سالی سرشارازآبادانی وپیشرفت وصلح وآرامش باشد. بیاری خدا .ایدون باد .ایدون ترج باد .
موبد دکتراردشیرخورشیدیان . رییس انجمن موبدان تهران .اسفند1386خورشیدی.3745دینی زرتشتی .